Các chất ô nhiễm không khí phổ biến và ảnh hưởng sức khỏe của chúng

Ô nhiễm không khí là thuật ngữ nói chung mô tả chất lượng không khí, nhưng cụ thể những yếu tố nào cho biết ô nhiễm không khí thực sự đang diễn ra & chúng ta cần quan tâm tới các chất gây ô nhiễm nào, những ảnh hưởng tiêu cực của chúng tới sức khỏe.

Các chất gây ô nhiễm phổ biến bao gồm :

• Hạt mịn (PM10 và PM2.5)
• Ozone (O3)
• Nitrogen dioxide (NO2)
• Carbon monoxide (CO)
• Lưu huỳnh đioxit (SO2)

Những tác hại tới sức khỏe của các chất ô nhiễm không khí

Hạt mịn PM10 và PM2.5

Ô nhiễm hạt là thuật ngữ mô tả các hạt rắn, chất lỏng cực nhỏ lơ lửng trong không khí. Các hạt mịn này có thể hình thành từ nhiều thành phần khác nhau, trong đó có nitrat, sunfat, hóa chất hữu cơ, kim loại, đất hoặc hạt bụi và chất gây dị ứng (như mảnh vỡ của phấn hoa hoặc bào tử nấm mốc). Nguyên nhân chủ yếu gây ra ô nhiễm hạt từ xe cộ, xưởng công nghiệp, vụ cháy hoặc bão bụi.

Kích thước của các hạt ảnh gây ra vấn đề khác nhau về sức khỏe

• PM10 : Tổng hợp các hạt có đường kính từ 10 micromet trở xuống. Các hạt mịn PM10 có khả năng đi qua cổ họng, mũi và đi vào phổi gây ảnh hưởng đến tim, phổi gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe.
• PM5 : Tổng hợp các hạt có đường kính từ 2,5 micromet trở xuống. Các hạt PM2.5 là hạt nhỏ, có khả năng đi sâu vào phổi, máu. Các nghiên cứu khoa học chỉ ra rằng, việc tiếp xúc với PM2.5 trong thời gian dài (năm) có thể gây ra những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Trên thực tế có nhiều ảnh hưởng từ việc tiếp xúc môi trường ô nhiễm hạt. Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa phơi nhiễm ô nhiễm hạt và tình trạng gia tăng ca tử vong do bệnh tim hoặc phổi. Ảnh hưởng nghiêm trọng này có thể xảy ra sau khi tiếp xúc trong thời gian ngắn hoặc dài hạn.

Một số hiện tượng khi tiếp xúc ô nhiễm hạt trong thời gian ngắn như : Dị ứng mắt, mũi, họng. Dễ mắc bệnh hen suyễn, bệnh phổ như viêm khí quản mãn tính, đau tim, rối loại nhịp tim hoặc gia tăng nguy cơ tử vong sớm liên quan bệnh hô hấp.

Đối với người tiếp xúc ô nhiễm hạt trong thời gian dài thường chức năng phổi bị giảm, dễ mắc bệnh tim mạch, phổi, bệnh thường tiến triển nhanh hơn, tuổi thọ thấp hơn.

Ozone (O3)

Khí Ozone là một trong thành phần ô nhiễm không khí ở nồng độ cao, nó bao gồm 3 nguyên tử oxi liên kết với nhau (1 phân tử oxy kết hợp 1 nguyên tử Oxy). Trên thực tế Ozone là khí bất ổn định thời gian tồn tại ngắn, có đặc tính oxy hóa cao. Trong tự nhiên, ozone tìm thấy khu vực bầu khí quyển trái đất, có tác dụng bảo vệ chúng ta bằng cách lọc bức xạ tia cực tím gây hại từ mặt trời.

Ozone có thể sinh ra từ phản ứng ánh sáng mặt trời với khí thải xe cộ, hoạt động đồ điện tử trong nhà & từ nhà máy. Thông thường nồng độ Ozone cao hơn vào mùa hè hoặc buổi chiều & đầu tối. Khí Ozone có thể di chuyển liên tục, tích tụ nồng độ cao gây ra ô nhiễm.

Ảnh hưởng sức khỏe tiềm ẩn khi tiếp xúc với Ozone

• Kích ứng mắt, viêm mũi, mắt, họng và đường hô hấp. Gây cảm giác khó chịu ở ngực.
• Giảm chức năng của phổi, không thể thở sâu, mạnh như bình thường.
• Không tốt với người bệnh hen suyễn, bệnh hô hấp mãn tính như viêm phế quản mãn tính.
• Nhảy cảm với nhiễm trùng đường hô hấp.

Nitrogen Dioxide (N02)

Khí Nitrogen Dioxide tạo thành do hoạt động phương tiện cơ giới, nhà máy, khu công nghiệp, bếp gas, khói thuốc lá. Nồng độ N02 nhất thường ở những nơi đông đúc, hoặc khu tắc đường, hoặc gia đình sử dụng máy sưởi. Ngoài ra, Nitrogen Dioxide góp phần hình thành ozone và ô nhiễm hạt.

Ảnh hưởng sức khỏe khi tiếp xúc với Nitrogen Dioxide

• Gây ra hiện tượng nhiễm trùng phổi ở những người mắc bệnh hen suyễn.
• Người tiếp xúc nhiều thường dễ bị dị ứng
• Làm triệu chứng hen suyễn nặng hơn, cơn hen thường xuyên hơn.
• Gây viêm đường hô hấp ở những người khỏe mạnh

Carbon monoxide là một loại khí không mùi, không màu, hình thành do carbon cháy không hoàn toàn. Nó thường sinh ra do các hoạt động xe cơ giới, vụ cháy, bếp nướng, khói thuốc lá, cháy rừng. Nồng độ Carbon monoxide cao nhất thường vào mùa lạnh vì nhiệt độ lạnh làm cho quá trình cháy không hoàn toàn.

Ảnh hưởng sức khỏe tiềm ẩn do tiếp xúc với Carbon monoxide

Carbon monoxide gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, làm giảm lượng oxy cấp tới các cơ quan của cơ thể như não, tim và các mô. Ở nồng độ Carbon monoxide cao có thể gây ra tử vong.

• Các triệu chứng thường gặp bao gồm cúm, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, mất phương hướng, mệt mỏi.
• Đau ngực ở người mắc bệnh mạch vành
• Suy giảm thị lực, mất kiểm soát khi tiếp xúc Carbon monoxide ở nồng độ cao.
• Ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe thai nhi khi tiếp xúc ở nồng độ cao.

Lưu huỳnh Dioxit (SO2)

Sulfur dioxide ở nồng độ cao có mùi hăng, hình thành do quá trình đốt cháy nguyên liệu hóa thạch như nhà máy điện, các cơ sở công nghiệp khác, máy phát điện dùng dầu diesel, đốt cháy hữu cơ ..v.v SO2 góp phần hình thành ô nhiễm hạt.

Ảnh hưởng sức khỏe tiềm ẩn do tiếp xúc với sulfur dioxide

• Sulfur dioxide gây ra các kích ứng niêm mạc mũi, cổ họng, phổi, làm bệnh hô hấp đặc biệt hen suyễn trở lên nặng hơn.
• Làm bệnh tim mạch nặng thêm.
• Gây hẹp đường thở dẫn tới tình trạng khò khè, tức ngực, khó thở.
• Cơn hen suyễn xảy ra cường độ lớn hơn.

5 chất ô nhiễm không khí này tiếp xúc thường xuyên ở nồng độ thấp trong thời gian dài cũng có khả năng gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe. Ngoài các chất độc phổ biến trên, 5 loại chất độ ô nhiễm sau bạn cần lưu ý không nên tiếp xúc đặc biệt thời gian dài như : Benzen, formaldehyd, toluene, xylen và Benzo[a]pyrene (BaP).